Informatiefiche Boomsoortenkeuze rekening houdend met klimaatverandering
De klimaatverandering is de laatste jaren ook meer en meer voelbaar in Vlaanderen: langdurige droogteperiodes en hittegolven komen steeds vaker voor. Als gevolg hiervan is boomsoortenkeuze geen makkelijke opgave. Het wordt namelijk steeds zekerder dat dergelijke droogteperiodes en hittegolven in de toekomst nog vaker zullen voorkomen. Het is echter moeilijk om op lange termijn de gevolgen hiervan voor boomsoorten te voorspellen. Hieronder presenteren we een aantal boomsoorten die volgens wetenschappelijke literatuur en veldwaarnemingen zeer waarschijnlijk geschikt zullen blijven voor Vlaanderen, met het oog op agroforestry. We richten ons op boomsoorten die in staat zijn om een doorgaande stam te ontwikkelen en dus geschikt zijn voor hoogwaardige toepassingen.
Naast tolerantie voor droogte en hittegolven, blijven standplaatsgeschiktheid en de doelstelling uiteraard ook een belangrijk criterium bij boomsoortenkeuze. We geven telkens een korte samenvatting van de kenmerken van de soort en linken dan door naar ofwel de fiche zoals die beschikbaar is op de Fichier écologique des essences (www.fichierecologique.be, Franstalig) en/of de European Atlas of Forest Tree Species (https://forest.jrc.ec.europa.eu/en/european-atlas/, Engelstalig).
Deze lijst beperkt zich tot hoofdzakelijk inheemse en enkele gekende uitheemse boomsoorten waarvan er voldoende gegevens beschikbaar zijn. Zeer waarschijnlijk zijn er ook andere uitheemse soorten die in de toekomst geschikt(er) zullen zijn voor Vlaanderen maar omdat er nog te weinig kennis hierover bestaat, schuiven we deze nog niet naar voor als evidente soorten.
Veldesdoorn/Spaanse aak (Acer campestre)
Deze esdoornsoort is goed tolerant tegen droogte en hitte maar vreest periodiek natte gronden. Zure zandgrond is eveneens niet geschikt. Vormt vaak moeilijk een rechte, takvrije, doorgaande stam. Het hout van veldesdoorn is geen gangbare soort voor kwaliteitshout maar voor nichetoepassingen zoals instrumentenbouw bestaat er wel een markt.
Fichier écologique des essences - European Atlas of Forest Tree Species
Noorse esdoorn (Acer platanoides)
Deze esdoornsoort is goed tolerant tegen droogte en hitte. Vrij flexibel qua bodemvruchtbaarheid maar niet op zure zandgronden. Het hout van Noorse esdoorn kent zowel toepassing als timmerhout voor meubels, trappen enz. als voor nichetoepassingen (inlegwerk).
Fichier écologique des essences - European Atlas of Forest Tree Species
Haagbeuk (Carpinus betulus)
Haagbeuk is goed tolerant tegen droogte en hitte en verdraagt bovendien redelijk goed wisselende grondwaterstanden. Ook qua bodems bestrijkt deze soort een breed spectrum. Haagbeuk is vooral een zeer goede brandhoutsoort. Er bestaan echter ook nichetoepassingen zoals messenmakerswerk.
Fichier écologique des essences - European Atlas of Forest Tree Species
Tamme kastanje (Castanea sativa)
Vanaf 2 à 3 jaar na de aanplant is tamme kastanje goed tolerant tegen droogte en hitte. Zeer jonge bomen zijn wel gevoelig. Tamme kastanje groeit niet goed op periodiek natte gronden en verdraagt ook geen kalkrijke gronden. Het hout kent zeer veel toepassingen: van brandhout over palenhout tot fineer en meubelhout.
Fichier écologique des essences - European Atlas of Forest Tree Species
Europese walnoot (Juglans regia), zwarte walnoot (Juglans nigra) en hybride walnoot (Juglans x intermedia):
De Europese walnoot is goed tolerant tegen hitte maar is wel gevoelig voor droogte. Walnoot vraagt een rijke en zeker niet natte bodem. De zwarte walnoot (Juglans nigra) en de hybride walnoot (Juglans x intermedia) vormen makkelijker een rechte stam dan de Europese walnoot, maar zijn beide nog gevoeliger voor droogte. Het hout van deze drie walnootsoorten is zeer gewild voor allerlei hogere toepassingen en haalt ook hoge prijzen.
J. regia: Fichier écologique des essences - European Atlas of Forest Tree Species | J. nigra: Fichier écologique des essences | J. x intermedia: Fichier écologique des essences
Wilde appel (Malus sylvestris)
Wilde appel is een inheemse maar zeer zeldzame boomsoort in Vlaanderen. De soort is droogtetolerant en verdraagt goed hittegolven, is flexibel qua bodemtextuur maar vreest (periodiek) natte gronden. Het hout wordt gebruikt voor nichetoepassingen zoals instrumentenbouw en inlegwerk.
Fichier écologique des essences
Ratelpopulier (Populus tremula)
Ratelpopulier verdraagt goed hittegolven maar kan minder goed tegen langdurige droogte. Hij groeit op allerlei bodemtexturen. Het hout kan gebruikt worden voor plaatmateriaal, lucifers, papier en andere minder hoogwaardige toepassingen.
Fichier écologique des essences - European Atlas of Forest Tree Species
Grauwe abeel (Populus x canescens)
Grauwe abeel heeft weinig problemen met hittegolven en groeit op alle bodemtexturen maar verdraagt slecht droogte. Het hout wordt gebruikt voor laagwaardige toepassingen (paletten, papier, plaatmateriaal) maar is soms ook gewild voor constructies (restauratie oude daken).
Fichier écologique des essences
Cultuurpopulier (Populus euramericana, Populus interamericana & Populus asiamericana)
Cultuurpopulieren zijn zeer snelle groeiers en hebben weinig last van hittegolven. De tolerantie tegen droogte is net zoals de geprefereerde standplaats verschillend tussen de beschikbare cultivars. Het hout wordt gebruikt voor laagwaardige toepassingen (paletten, papier, plaatmateriaal) maar mits een hoge stamkwaliteit kan het ook gebruikt worden voor fineer of andere hoogwaardige toepassingen.
Fichier écologique des essences
Wilde peer (Pyrus pyraster)
Wilde peer is een inheemse maar zeer zeldzame boomsoort in Vlaanderen. De soort is zeer droogtetolerant en verdraagt goed hittegolven, maar vraagt een zekere bodemrijkdom en vreest (periodiek) natte gronden. Het hout wordt gebruikt voor nichetoepassingen zoals instrumentenbouw en inlegwerk.
Fichier écologique des essences
Wintereik (Quercus petraea)
De wintereik tolereert zeer goed droogte en hittegolven en groeit op een zeer breed gamma aan bodems, enkel permanent natte standplaatsen zijn niet geschikt. Naar het hout van inlandse eik is er een constante vraag voor zeer veel toepassingen (constructies, timmerwerk, nichetoepassingen).
Fichier écologique des essences - European Atlas of Forest Tree Species
Zomereik (Quercus robur)
Er bestaat discussie, maar over het algemeen wordt zomereik beschouwd als minder droogtetolerant dan wintereik en gevoeliger voor hittegolven. Qua bodemtextuur is de zomereik ook zeer flexibel maar het is toch aanbevolen deze enkel toepassen op standplaatsen die minder droogtegevoelig zijn. Naar het hout van inlandse eik is er een constante vraag voor zeer veel toepassingen (constructies, timmerwerk, nichetoepassingen).
Fichier écologique des essences - European Atlas of Forest Tree Species
Gewone lijsterbes (Sorbus aucuparia)
Gewone lijsterbes groeit op zeer veel bodems en verdraagt periodiek zeer natte omstandigheden maar verdraagt geen kalkrijke grond. Hittegolven worden goed verdragen, maar langdurige droogte kan een probleem zijn. Vormt vaak moeilijk een rechte, takvrije, doorgaande stam. Het hout wordt gebruikt voor meubelmakerij en nichetoepassingen zoals instrumentenbouw en inlegwerk.
Fichier écologique des essences - European Atlas of Forest Tree Species
Elsbes (Sorbus torminalis)
De elsbes kan groeien op de meeste bodems, enkel zuur zand is moeilijk en (periodiek) natte standplaatsen worden niet verdragen. De soort verdraagt goed hittegolven en is droogtetolerant. Vormt vaak moeilijk een rechte, takvrije, doorgaande stam. Het hout haalt zeer hoge prijzen en wordt gebruikt voor meubelmakerij, fineer en nichetoepassingen zoals instrumentenbouw en inlegwerk.
Fichier écologique des essences - European Atlas of Forest Tree Species
Winterlinde (Tillia cordata) en zomerlinde (Tillia platyphyllos)
Winterlinde groeit op veel verschillende standplaatsen. Enkel natte en/of zure (zand)grond worden niet goed verdragen. Zomerlinde is hier nog gevoeliger voor dan winterlinde. Beide soorten zijn goed droogtetolerant en verdragen hittegolven, zomerlinde nog beter dan winterlinde. Vormt vaak moeilijk een rechte, takvrije, doorgaande stam. Het hout is zeer zacht en kent daardoor vooral nichetoepassingen zoals houtsnijwerkkunst.
T. cordata: Fichier écologique des essences - European Atlas of Forest Tree Species | T. platyphyllos: Fichier écologique des essences - European Atlas of Forest Tree Species
