Algemeen Wat is agroforestry?
Agroforestry of boslandbouw is een landbouwsysteem waar bomen of struiken gecombineerd worden met een landbouwgewas of landbouwdieren op eenzelfde perceel.
Een eenduidige definitie is er niet:
- In het bosdecreet wordt agroforestry beschreven als systemen voor grondgebruik waarbij de teelt van bomen wordt gecombineerd met landbouw op dezelfde grond, toegepast op een officieel geregistreerd perceel landbouwgrond.
- In de praktijkgids landbouw en natuur van het Departement Landbouw en Visserij staat agroforestry omschreven als een landbouwsysteem waarbij het telen van bomen gecombineerd wordt met tussenteelten van een- of meerjarige landbouwgewassen of graasweide op hetzelfde perceel.
- Een van de eerste, internationale definities beschrijft agroforestry als het betelen van de bodem met een simultane of sequentiële associatie van bomen en gewassen of dieren voor het bekomen van producten en diensten die nuttig zijn voor de mens (Torquebiau, 2000).
…en de grens tussen wat wel of geen agroforestry is, is dan ook niet altijd even duidelijk.
Er zijn vele mogelijke combinaties van bomen of struiken en landbouwgewassen of -dieren, vaak wordt een opdeling gemaakt worden in drie grote groepen;
- Bomen/struiken in combinatie met een akkerbouwgewas
- Bomen/struiken in combinatie met landbouwdieren (silvopastorale systemen)
- Voedselbossen (meerlagenproductie in bosachtige omgeving)
Binnen één van deze groepen zelf kan de verscheidenheid nog zeer groot zijn. De verschillende mogelijkheden voor opstelling van de bomen op het perceel, de variatie in het aantal bomen en boomsoorten, etc. Het uitzicht van boslandbouwpercelen kan zeer divers zijn.
Bekendere agroforestry uitzichten, al langer aanwezig in het landschap, zijn grazende dieren in hoogstamfruitboomgaarden of rijen knotwilgen langs akkers of weides.
Foto 1 en foto 2
Op vele plaatsen verdwenen de bomen echter geleidelijk aan uit het landbouwlandschap. Het opdrijven van de productie van landbouwgewassen, het toenemend gebruik van prikkeldraad en vooral de mechanisatie van de landbouw zorgen ervoor dat er geen ruimte was voor bomen op landbouwgrond.
De laatste jaren is er een hernieuwde interesse voor het planten van bomen of struiken op landbouwpercelen. De aanplant gebeurt beredeneerd en met specifieke doelstellingen. Voor dergelijke systemen werd de naam agroforestry of boslandbouw in het leven geroepen, zo kunnen ze ook in de wetgeving en het beleid als een specifieke groep beschouwd worden en kan regelgeving hierop afgestemd worden. De nieuwe interesse, doelstellingen en visies leiden tot nieuwe landschapsbeelden.
Foto 3
Deze opstelling van langgerekte evenwijdige bomenrijen doorheen een akker, wordt ‘alley-cropping’ genoemd (strokenteelt). Voor bomen in combinatie met een akkerbouwgewas lijkt dit meest interessant, omdat via een beredeneerde opstelling de mechanische bewerkingen van het landbouwgewas het meest efficiënt kunnen blijven doorgaan.
De hernieuwde interesse vindt zijn oorsprong in een globale zoektocht naar productieve(re) en tegelijk duurzame(re) vormen van landgebruik en via de aandacht voor ecosysteemdiensten.
Een stijgende wereldbevolking met vraag naar voedsel en materiaal (zoals hout), terwijl de concurrentie voor grond groot is, leidt tot een zoektocht naar productievere systemen. Omwille van een groter en efficiënter gebruik van natuurlijke hulpbronnen, wordt gesteld dat agroforestry-systemen een grotere biomassaproductie per oppervlakte eenheid kunnen opleveren in vergelijking met reinteelten van een landbouwgewas of bomenaanplanting. Door bomen en gewassen met een verschillend groeiseizoen en verschillende worteldiepte te combineren kunnen meer zonlicht, water en voedingsstoffen productief gebruikt worden.
Het concept ecosysteemdiensten wijst op het nut van bomen en struiken, ook in het landbouwlandschap. Ze kunnen erosie tegengaan, het koolstofgehalte van percelen opkrikken, uitspoelende nutriënten deels opvangen en bieden kansen voor biodiversiteit. De schaduw die ze werpen is in warme en droge periodes zeer welkom voor landbouwdieren. Bomen of struiken breken de wind en het microklimaat reduceert temperatuursextremen voor landbouwgewassen. Vanuit dit opzicht werd agroforestry ook opgenomen bij de vergroening, om in aanmerking te komen als ecologisch aandachtsgebied.
Naast deze globale, algemene redenen voor het in de aandacht komen van agroforestry, kunnen er voor een landbouwer in zijn bedrijfsspecifieke situatie ook economische voordelen zijn om met boslandbouw aan de slag te gaan (zie verbreding).
 | Tekst |