Projectrapport Artificiële schaduwproeven - impact van lichtreductie op gewasopbrengst en -kwaliteit
Om de toepassing van silviculturele agroforestry (en met name alley cropping - rijenteelt) in Europa verder te vergroten, is optimalisatie van het systeem om de productiviteit en prestaties te verbeteren van groot belang. Dit begint met het ontrafelen en karakteriseren van het brede scala aan processen die hierbij een rol spelen, waaronder zowel concurrerende als faciliterende interacties die boven- en ondergronds plaatsvinden tussen bomen en gewassen. Daarnaast omvat systeemoptimalisatie bijvoorbeeld ook verbeterde boom-gewascombinaties, selectie van aangepaste gewas- en boomvariëteiten en slim ontwerp.
Daarbij is geweten dat de opbrengst, en in zekere mate ook de kwaliteit van landbouwgewassen, sterk wordt beïnvloed door de nabijheid van bomen(rijen). In noordwest Europa wordt lichtbeschikbaarheid verondersteld vaak de belangrijkste limiterende factor te zijn voor de productiviteit van tussenteelt.
Over die impact en hoe we die in Vlaanderen op praktijkpercelen hebben gemonitord, lees je meer in deze (2018) en deze (2024) kennisfiche.
De meeste agronomische studies laten een systematische reductie van de uiteindelijke gewasopbrengst zien naarmate de schaduw toeneemt. Recente meta-analyses over het gematigde klimaat suggereren echter variabele reacties op schaduw afhankelijk van de gewassoort, waarbij bv (i) wintergewassen minder beïnvloed worden dan zomergewassen, en (ii) voedergewassen, bessen en fruit een tolerantere reactie vertonen dan C3 granen, peulvruchten en maïs.
Maar naast gewaskeuze kan ook rassenkeuze binnen een bepaald gewastype een invloed hebben op de respons. Studies daarover zijn nog vrij beperkt, maar geven aan dat rassen significant verschillend kunnen reageren op schaduw, waardoor de rassenkeuze geoptimaliseerd kan worden. Contextspecifieke klimaatomstandigheden, maar ook andere aspecten zoals bodemgesteldheid, beschikbaarheid van voedingsstoffen, risico's van plagen en ziekten, moeten worden overwogen in deze zoektocht naar aangepaste rassen.
In die context heeft het Consortium Agroforestry Vlaanderen in 2021 een programma opgezet om aan de hand van artificiële schaduwproeven een screening te starten van gewassoorten, variëteiten en mengsels voor agroforestry omstandigheden die typisch zijn voor een gematigd klimaat. Dit enerzijds onder gecontroleerde omstandigheden in een serre, en anderzijds in open veld condities.
Dit is work in progress, maar de eerste resultaten zijn terug te vinden in deze technische projectrapporten:
