Research project AFaktive

De gevolgen van klimaatverandering worden steeds zichtbaarder in Europa, met langdurige droogtes die jaarlijks bijna 9 miljard euro aan verliezen veroorzaken in de landbouw, energiesector en openbare watervoorziening. Bij een verwachte wereldwijde temperatuurstijging van 3°C zullen droogtes naar verwachting twee keer zo vaak voorkomen als nu. Tegelijkertijd leidt klimaatverandering tot meer neerslag, waardoor rivieroverstromingen in Europa frequenter voorkomen en economische verliezen veroorzaken. Dit zal ook de beschikbaarheid van zoet water aantasten, met gevolgen voor grondwaterkwaliteit en oppervlaktewaterverontreiniging.

Actoren in landschapsbeheer hebben vaak specifieke perspectieven en bevoegdheden: landbouwers richten zich op productie, natuurbeheerders op behoud van bestaande habitats, en de activiteiten van plannings- en beheersinstanties beperken zich vaak tot hun respectievelijke bevoegdheden. Geïntegreerde oplossingen zijn echter noodzakelijk om deze problemen aan te pakken.

Een mooi voorbeeld van een geïntegreerde oplossing is agroforestry of boslandbouw, waarbij houtachtige vegetatie, gewassen en/of vee op hetzelfde stuk land worden geïntegreerd, met potentiële voordelen voor waterbeheer (zie Figuur 1).

Bovendien kunnen agroforestrysystemen ook de biodiversiteit bevorderen door bijvoorbeeld habitats voor nuttige insecten en vogels te bieden. Het kan ook bijdragen tot de mitigatie van de klimaatverandering via koolstofopslag in bodem en biomassa. Bovendien is het ook een bron van productie van klimaatvriendelijke producten (energiehout, fruit & noten, enz.) die nieuwe kansen biedt voor de diversificatie van de landbouw en bijdraagt tot de regionale toegevoegde waarde.

Om deze voordelen aan te tonen en hun potentieel nog beter te ontsluiten, werken we met een Belgisch-Nederlands-Duits partnerschap aan het project "Agroforestry as a Key to Improve Water Management & Adaptation to Extreme Weather Events" (acroniem: AFaktive)

Het project heeft tot doel:

1. De troeven van agroforestry voor een duurzamer waterbeheer, en de complexe interacties tussen boom, water, bodem en gewas beter te begrijpen, via onderzoek op terrein en voorspelling met modellen.
2. De voordelen en technische aanpak te demonstreren op een praktische schaal, in samenwerking met praktijkbedrijven / demobedrijven.
3. Handige tools te ontwikkelen voor ontwerp en toepassing van agroforestry, rekening houdend met de impact op waterbeheer.
4. Het uittesten van deze tools en het opschalen van een geïntegreerde agroforestry-planning gericht op integraal waterbeheer op regionale schaal.
5. Het bundelen en verspreiden van kennis, methodes en ervaringen met beste praktijken.

We mikken bij de start van het project op een initiële realisatie op 100 hectare verspreid over 10 verschillende locaties met een diversiteit aan topografische omstandigheden (van bergketens tot heuvelgebied tot laagland), landgebruiksystemen (akkerland, grasland) en waterbeheerproblemen (van droogtegevoelige locaties tot erosie en overstromingen tot herstel- en retentiemaatregelen voor waterlichamen).

In een tweede stap willen we de ervaringen met beste praktijken repliceren op regionale schaal, door een geïntegreerd planningsproces aan te bieden aan verschillende regio's in de deelnemende lidstaten.

Voor deze replicatie, voor de betrokken regio's en voor toekomstige activiteiten na de looptijd van het project, zal het AFaktive consortium vernieuwende planningsmethodes ontwikkelen, waaronder een nieuw GIS-model dat de effecten van verschillende agroforestry scenario's op waterhuishouding en overstromingsniveaus berekent en illustreert onder extreme weersomstandigheden (zie Figuur 2).

Het project zal ook bijdragen aan de ontwikkeling van context specifieke verdienmodellen voor de betrokken proeflocaties en replicatiegebieden. Daarbij kijken we zowel naar waardeketens voor producten die rechtstreeks uit het agroforestry systeem komen (hout, vruchten, noten, ...) als naar de valorisatie van indirecte, maatschappelijke voordelen of ecosysteemdiensten (waterbeheer, verbetering van de biodiversiteit, koolstofvastlegging). De geleerde lessen en inzichten nemen we mee, met het oog op toepassing in andere contexten en gebieden.

Tot slot zal het project ook ruim aandacht besteden aan de noden op vlak van (aanpassingen aan) beleid en regelgeving, om te bouwen aan een stimulerende omgeving voor agroforestry systemen.

Meer info?

bert.reubens@ilvo.vlaanderen.be – paul.pardon@ilvo.vlaanderen.be - jolien.bracke@ilvo.vlaanderen.be