Onderzoeksproject Boslandbouw, samen werkt

Korte projectinfo

Op 1 april 2020 ging Inagro van start met het 2-jaar durend demo-project ‘Boslandbouw, samen werkt’. We illustreren de mogelijkheden en meerwaarde die samenwerkingen op éénzelfde agroforestry-perceel bieden. Een actieve samenwerking tussen teeltexperten, natuurexperten, diverse lokale actoren en financiers bij de uitbouw, het beheer en valorisatie van agroforestry-percelen kan heel wat barrières wegnemen om met deze landbouwvorm te starten. Inagro heeft de ambitie om in de loop van het project minstens twee nieuwe concrete samenwerkingstrajecten rond boslandbouw uit te werken. De uitbouw van een reproduceerbare strategie hiervan is één belangrijke doelstelling van het project. Daarnaast worden rendabele voorbeelden van dergelijke bestaande samenwerkingen uit Vlaanderen en daarbuiten verzameld ter inspiratie van andere landbouwers en experten.

Samenwerking opent deuren voor agroforestry

Het is stilaan duidelijk dat agroforestry als duurzame landbouwvorm op vlak van klimaat, ecologie en economie kansen biedt in de meeste grondgebonden landbouwtakken in Vlaanderen. Zowel vanuit de landbouwsector zelf, maar ook vanuit de retail, consumenten, natuurorganisaties,… stellen we vast dat de interesse in duurzame productiesystemen zoals boslandbouw groeiende is. Ook de Vlaamse overheid stimuleert de praktijk via een agroforestry aanplantsubsidie. Opmerkelijk genoeg vertaalt dit zich nog niet meteen in een sterk stijgend areaal boslandbouw in Vlaanderen.

Er zijn heel wat mogelijke verklaringen hiervoor, maar de hogere complexiteit van een agroforestry-systeem is er zeker één van. Individuele landbouwers beschikken meestal niet over de nodige ervaring, technische kennis en materieel om zowel de (vaak nieuwe) gewassen, de boomcomponent en de natuurmaatregelen optimaal te beheren. Bovendien is het aanboren van een nieuwe afzetmarkt voor hun nieuwe producten een moeilijke opgave voor hen. Daarnaast stellen we vast dat vooral starters interesse tonen in het toepassen van agroforestry. In het bijzonder raakt deze groep van landbouwers heel moeilijk aan (betaalbare) grond om hun plannen uit te voeren.

Een weldoordachte samenwerking tussen verschillende belanghebbende lokale partijen (telers, natuurorganisaties, lokale handelaars, burgers, gemeentebesturen,…) op éénzelfde agroforestry perceel kan heel wat van deze barrières wegnemen. Zo’n samenwerking kan vele vormen aannemen en betrokken partijen kunnen expertise aanbrengen, maar daarnaast ook zorgen voor financiering, arbeidskracht, een afzetmarkt,… Telkens vanuit hun eigen intrinsieke motivatie. Bijvoorbeeld:

• Samenwerking tussen 2 landbouwers waarbij één landbouwer verantwoordelijk is voor de boomcomponent en de andere voor het tussenliggende gewas
• Lokale natuurverenigingen die investeren in de aanleg en onderhoud van een biodiverse bloemenstrook onder de bomen of een houtkant aan de rand van het perceel.
• De buurtwinkel die een rij fruitbomen financiert en in ruil de oogst mag vermarkten om te werken aan hun duurzaam imago
• De school om de hoek die mee investeert en een educatief luik wil koppelen aan het agroforestry-systeem
• Buurtbewoners die een boom huren in ruil voor de oogst
• Het nabijgelegen hospitaal is vaste afnemer van groeten voor de verwerking in de eigen grootkeuken
• …

Concrete projectdoelstellingen

Het in de praktijk brengen van samenwerkingen tussen verschillende stakeholders op perceelniveau brengt heel wat uitdagingen met zich mee. Het uitwerken van twee concrete samenwerkingen op een agroforestry-perceel moet helpen om deze problemen in kaart te brengen en aan te pakken. Focus ligt hierbij op leerervaring en bottum-up aanpak met praktische toepasbaarheid als einddoel.

Volgende specifieke doelstellingen streven we na met dit project:

• Kennisopbouw over samenwerkingsverbanden binnen de context van een agroforestry-perceel (plan van aanpak bij het opzetten van nieuwe samenwerkingsverbanden, geleerde lessen, uitdagingen, conclusies).
• Bestaande expertise capteren, maximaal ontsluiten en benutten bij de uitbouw van nieuwe samenwerkingsverbanden.
• Opzet van innovatieve samenwerkingsverbanden die na afloop van het project blijven bestaan en reproduceerbaar zijn.
• Knelpunten rond wetgeving en beleid in kaart brengen en beleidsaanbevelingen opstellen.
• Alle opgedane kennis in een inspiratiebrochure samenvatten.
• Projectvorderingen en projectresultaten zo ruim mogelijk binnen de betrokken sectoren bekend maken.
• Brede publiek kennis laten maken met boslandbouw als duurzaam klimaatrobuust voedselproductiesysteem met kansen voor natuur, landschap en milieu.

Uiteindelijk willen we via dit project onrechtstreeks de rendabiliteit en inpasbaarheid van agroforestry-systemen in Vlaanderen verhogen. Tegelijkertijd willen we het duurzaam karakter van boslandbouw aangrijpen om wederzijds begrip tussen landbouw- en natuursector te stimuleren.

Meer weten? Contact: Willem.vancolen@inagro.be - T 051 27 33 15

Financiers

Projectoproep Landbouw-Natuur 2020 (Departement Landbouw en Omgeving)
Dit project kwam tot stand met de steun van de Vlaamse Overheid.